Alles wat u nog niet wist over Champagne: "Werd het coupeke gevormd naar de borsten van Marie-Antoinette?"

Sommelier Koen Lammens van Vinvino legt uit waarom Napoleon, Steve Jobs, Marie-Antoinette en 007 ons nog steeds champagne doen drinken.

“Pleasure without Champagne is purely artificial”, zei de bekende Ierse dichter en meester van de one-liner, Oscar Wilde. En dat geldt al zeker in de maand december. We grijpen tijdens de feestdagen haast vanzelf naar champagne, en dat is geen toeval. Champagne heeft iets ceremonieels dat meteen een feestgevoel oproept. Het is een wijn die knettert van verwachting: het geluid van de kurk, de fijne pareling in het glas, het lichte sprankelen op de tong. Alles eraan voelt als een kleine viering op zich. En ja, het helpt natuurlijk dat champagne ooit een foutje was. In de 17de eeuw werd de wijn in de Champagne-regio eigenlijk bedoeld als stil, maar door de koude winters viel de gisting in de vaten stil en begon de gisting opnieuw in de lente wanneer de wijn al op fles was. Plots zaten de monniken met bubbels die niemand kon verklaren. “Kom snel, ik proef de sterren!”, zou de 17^de eeuwse benedictijner monnik Dom Pérignon gezegd hebben toen die voor eerst van de sprankelende champagne dronk. Een ongelukje dat later het meest feestelijke drankje ter wereld zou worden.

"Omdat paarden ongeduldig zijn en de officieren van Napoleon graag indruk maakten, werd de fles met één zwier van de sabel geopend.

Steve Jobs en Napoleon

Traditie speelt ook een rol. Generaties lang werd champagne bewaard voor momenten die ertoe doen, geboortes, huwelijken, nieuwe jaren. Denk maar aan het moment waarop autocoureurs champagne over het podium sproeien. Het begon in Le Mans (1967) en werd vervolgens een vaste traditie in de F1. Bij de Nobelprijsuitreikingen hoort steevast een diner met champagne, een traditie die meer dan een eeuw standhoudt. Napoleon liet na zijn militaire overwinningen champagne ontkurken. Zijn cavalerie introduceerde zo het sabreren, het openen van een fles met een sabel. Omdat paarden ongeduldig zijn en officieren graag indruk maakten, werd de fles met één zwier van de sabel geopend.

Zelfs na de introductie van iconische producten zoals de iMac (1998) en de iPhone (2007) werd backstage champagne ontkurkt door Steve Jobs en zijn team, toch niet meteen Bourgondiërs. Daardoor is het bijna ingebakken dat we bij Kerst en Nieuwjaar naar de bubbels grijpen. Champagne staat symbool voor geluk, hoop en een frisse start. En eerlijk: wat zoek je anders in de donkere decemberdagen? Gastronomisch klopt het plaatje nóg beter. Champagne is een van de meest veelzijdige wijnen die je op tafel kunt zetten. Krachtige Pinot Noir uit de Montagne de Reims, ziltstrakke Chardonnay uit Avize in de Côte des Blancs, of een weelderige blend uit de Vallée de la Marne: ze passen bij alles, van aperitief tot dessert.

"En de beroemde mythe dat het coupeke werd gevormd naar de borsten van Marie-Antoinette?

De borsten van Marie-Antoinette

Champagne blijft ook mijn favoriete aperitief: een rijke Pinot-Noir-champagne of een fijne minerale Blanc de Blancs om de avond in te zetten. Let wel, de juiste temperatuur is cruciaal: een half uur in een emmer met ijs en water tot rond de acht graden. En serveer champagne nooit in coupekes. Prachtig voor in oude films, technisch vreselijk. De bubbels zijn weg voor je ‘Santé’ gezegd hebt. En de beroemde mythe dat het glas werd gevormd naar de borst van Marie-Antoinette? Ik vrees eerder pure folklore, al moet ik toegeven dat het verhaal te mooi is om niet te vertellen. Marie-Antoinette hield van champagne, net als het hof van Versailles. Champagne hoorde bij de etiquette van feesten, bals en ontvangsten. Ze dronk het meestal in coupeglazen, en precies dat leidde tot de historische mythe dat de vorm van het glas gebaseerd zou zijn op haar borsten. Maar het klopt dus niet, al werd het verhaal later gretig verspreid door Franse glasblazers. Hoe drink je het dan wel? In een sierlijk tulpvormig wit wijnglas. Dat geeft de aroma’s veel beter vrij. Trouwens, de bubbels dansen niet zomaar willekeurig omhoog: ze hechten zich aan microscopisch kleine imperfecties in het glas. Hoe cleaner het glas, hoe eleganter de pareling. Wie nog twijfelt, moet eens opletten hoe snel bubbels verdwijnen in een vettig glas. Champagne blijft ook verrassen door wat je er níét van ziet. In een fles zit tot zes bar druk, meer dan in een autoband. Elke fles is dus een klein natuurkundig wonder dat op springen staat.

"In de Bond-films drinkt 007 zelfs vaker Bollinger dan zijn iconische vodka-martini

De champagne van 007

Voor wie in deze dagen van de centenindex wat op het budget let, tip ik de Grande Cuvée Brut van Domaine Barbier-Gosset, een Grand Cru uit de Montagne de Reims, stevig, rood fruit, twee derde Pinot Noir en een derde Chardonnay. Een champagne die letterlijk in de lijn ligt van de streek waar de Pinot Noir schittert. “€32,50 voor een champagne van dat niveau is zeker niet mis. In magnum is hij nóg fijner: altijd feestelijker, beter rijpend en goed voor een stuk of veertien tot zestien glazen. Verder naar het zuiden vertrouw ik op Bollinger, afkomstig uit de topdorpen rond Aÿ, waar Pinot Meunier en Pinot Noir de toon zetten en de wijnen rijk, diep en gastronomisch worden. In de Bond-films drinkt 007 zelfs vaker Bollinger dan zijn iconische vodka-martini. En helemaal in het zuiden, in de Côte des Blancs, genoemd naar de typische witte krijtbodems, kies ik voor Bouquin-Dupont uit Avize, een kleine wijnboer, een echte récoltant-manipulant met iets meer dan één hectare op de Grand Cru dorpen Avize, Cramant en Le Mesnil-sur-Oger, maar met een stijl die zo strak en mineraal is dat de Fransen het “iodé” noemen, zilt, levendig en bijna oceaanfris. 

James Bond 007: Octopussy – Roger Moore & Kristina Wayborn drink Bollinger Champagne

Misschien is de voornaamste reden voor champagne tijdens de feestdagen zelfs eenvoudiger. Champagne maakt mensen blij. Het tilt een avond op, brengt gasten dichter bij elkaar en zet meteen de toon: vandaag mag het nét iets meer zijn. En dat is precies wat de feestdagen zo mooi maakt. Wanneer ik een fles ontkurkt, gebeurt er altijd hetzelfde: even stilte, een zachte plop, een glimlach in de kamer. Alsof dat kleine geluidje zegt wat we allemaal voelen. Het jaar mag sluiten. Het nieuwe mag beginnen. En champagne, altijd champagne, blijft de perfecte manier om dat te vieren.