Koen Ontkurkt: Waarom we al eeuwen wijn drinken met Kerstmis

Sommelier Koen Lammens van Vinvino zet zich schrap voor een nieuwe, vaste afspraak met Trudocs: tweewekelijks neemt hij je mee in zijn wereld van wijnen, champagnes en charmante ontdekkingstochten door Europese wijngaarden en restaurants.

Er zijn van die tradities waar niemand ooit echt bij stilstaat, maar die toch ieder jaar als vanzelf opduiken. De kerstboom. De kerststress. De kerstkalkoen die altijd net iets te optimistisch is gekocht. En dan, ergens halverwege de voorbereidingen, de stille geruststelling dat er tenminste al wijn in huis is. Die gewoonte is niet nieuw.

Middeleeuwse glühwein

In de middeleeuwen was wijn aan de kersttafel zo’n beetje de enige luxe waar gewone mensen zich eenmaal per jaar aan konden laven. Bier was voor alle dagen, wijn voor de dagen die ertoe deden. In adellijke huizen werd hij warm gekruid geserveerd, een soort middeleeuwse glühwein avant la lettre, om de koude winteravonden draaglijk te maken. Kerstmis viel in de donkerste weken van het jaar, en wijn was de vloeibare belofte dat het ooit weer licht zou worden. Later, in de Renaissance en daarna, werd wijn een soort toneelspeler in het kerstverhaal. De elite zette Bourgognes en Bordeauxwijnen op tafel alsof ze in gesprek waren met hun eigen voorname afkomst. De kerstbanketten waren spektakels vol zilverwerk, zwanen, pauwen en glazen die glinsterden in kaarslicht. Men dronk niet zomaar wijn; men schonk zichzelf een plek toe in een eeuwenoude traditie die feestelijkheid en verfijning koppelde aan elkaar.

"De elite zette Bourgognes en Bordeauxwijnen op tafel alsof ze in gesprek waren met hun eigen voorname afkomst.

Dankzij Charles Dickens

Maar pas in de 19de eeuw, toen Kerstmis huiselijker werd en Charles Dickens zijn warme kerstscènes de wereld instuurde, vond wijn zijn echte bestemming: de kersttafel bij gewone families. Dankzij betere handel konden meer mensen zich eindelijk iets anders veroorloven dan het lokaal gebrouwen nat. Britten schonken port en sherry, Fransen ontdekten dat champagne wonderwel samengaat met het decembergevoel, en in heel Europa werd wijn het fluisterende bewijs dat je, hoe druk het jaar ook was, toch even de tijd neemt om samen te komen. Dat gevoel werd nog versterkt in de 20ste eeuw. De kerstboom kwam binnen, het kerstdiner werd uitgebreid, en champagne nestelde zich definitief naast de kalkoen. Supermarkten begonnen met eindejaarsfolders waarin wijn de ster van de pagina werd. In België werd het bijna een natuurwet: Bourgogne bij gevogelte en Bordeaux bij wild.

Bourgogne en Piëmonte

En vandaag? Vandaag drinken we wijn met meer bewustzijn dan ooit. We kiezen met zorg, bespreken pairings alsof we op het punt staan een Michelinster uit te delen. Tijdens de feestdagen komt er vaak kreeft, coquilles of vitello tonnato op tafel, en dan is een Bourgogne ideaal. Waarom niet onze meest gevraagde wijn sinds de start van Vinvino, onze Saint-Véran "Vieilles Vignes" 2023 (€21,50) van Domaine Corsin. Als het iets specialer mag zijn is mijn aanrader: Een Saint-Aubin Premier Cru 'Derrière chez Eduoard' van Domaine Langoureau, een topappellatie naast Meursault en Chassagne-Montrachet, maar betaalbaarder. Rood hangt af van de gasten: een elegante Pinot Noir, stijl Volnay voor wie van Pinot Noir houdt. Of waarom geen sappige Barbera d’Alba van Fratelli Monchiero voor een breder publiek (€18,50), of, als het iets meer mag zijn, Brunello of Barolo. De Barolo’s van 2021 liggen nu in de rekken. De wijnmaker moet jaren wachten voor hij mag verkopen, dat en het feit dat er meer vraag dan aanbod is verklaart de hoge prijs. Mijn toptip: de wijnen van Chiara Boschis, absolute Piemonte-top, tussen €85 en €139 per fles. Dat zijn flessen voor als Nonkel Roland komt en je hoopt nog wat te erven. Voor dessert pleit ik vuriger dan wie ook voor dessertwijnen, want ze worden vaak onterecht genegeerd. Ik kies voor wijnen met voldoende zuren, zoals een Coteaux du Layon op basis van Chenin Blanc (€19,50), perfect bij peer, abrikoos of tarte tatin. Voor chocoladedesserts zweer ik bij Maury, een versterkte Grenache uit het zuiden van Frankrijk (€19,50 - €23,50). De eerste keer dat je dat drinkt, vergeet je nooit meer. A match made in heaven!

"Voor bij het dessert pleit ik vuriger dan wie ook voor dessertwijnen, want ze worden vaak onterecht genegeerd.

VinVino The Shop

En wie geen alcohol drinkt, vindt bij VinVino ook verrassende alternatieven, zoals een witte alcoholvrije wijn uit de Languedoc. Rood blijft heel moeilijk, maar wit kan écht lekker zijn. Wie het graag persoonlijker heeft, kan zoals altijd binnenlopen in VinVino The Shop, op vrijdag en zaterdag van 14 tot 18 uur. Of nu iemand osso bucco maakt of een cadeautje zoekt voor een Italofiel die al te veel Barolo heeft gedronken: wij helpen met advies. Wat we hier verkopen, hebben we zelf geproefd. Dat blijft ons handelsmerk. Rond de feestdagen maken we het onze klanten graag gemakkelijk met wijnselecties die meteen de hele feesttafel aankleden: een fles schuimwijn om te starten (champagne, crémant of prosecco), twee witte wijnen, twee rode en een dessertwijn. Die wijnselecties bestaan in verschillende prijscategorieën, vanaf 110 euro. Voor wie een fles onder de kerstboom wil leggen, zijn er geschenkboxen vanaf 35 euro voor twee flessen, tot luxueuze magnums in houten kist vanaf 60 à 75 euro.

Condimento

Wat veel Truienaars nog niet weten: VinVino is intussen ook een adres voor hoogwaardige condimento’s en delicatessen. Onder meer de Aceto Balsamico Tradizionale di Modena, van zowel de exclusieve 12-jarige traditionele balsamico als de toegankelijkere varianten die zes tot acht jaar gerijpt zijn en al een diepe, rijke smaak hebben (17 à 20 euro). Daarnaast verkoopt hij de beroemde Acquerello-rijst wereldwijd gebruikt door de grootste chefs voor je perfecte risotto, de biologische zongerijpte tomaten van Paolo Petrilli, én een reeks Italiaanse distillaten zoals grappa, limoncello, vermouth en amaro. Er is bij ons véél meer dan wijn alleen.

Volgende keer: Waarom champagne de feestdagen blijft regeren